Bạn có thể đã nhìn thấy nó trong thông số kỹ thuật của ống kính: “Số lá khẩu” và “khẩu độ tròn”. Nó đề cập đến điều gì, và nó ảnh hưởng như thế nào đến ảnh của bạn? Đọc tiếp để tìm hiểu thêm!

 

Những điểm cơ bản: Lá khẩu là gì và chức năng của chúng là gì?

Bạn đã từng nhìn kỹ vào “con mắt” của ống kính? Nếu vậy, trên hầu hết các ống kính, có thể bạn sẽ thấy như thế này khi tắt máy ảnh:

Các lá khẩu là các lá tạo thành lỗ mở ở giữa ống kính của bạn. Chúng kiểm soát kích thước của khẩu độ: lỗ mở trên ống kính cho phép ánh sáng chiếu tới máy ảnh.

Khi bạn tăng số f (“khép khẩu”), các lá khẩu mở rộng để thu hẹp độ mở sao cho có ít ánh sáng đi vào máy ảnh hơn.
Khi bạn giảm số f (“mở khẩu”), các lá khẩu thu lại làm tăng độ mở sao cho có nhiều ánh sáng đi vào máy ảnh hơn.

Thông tin thú vị: Đo sáng toàn khẩu độ

Tại sao ảnh bên trên được chụp khi máy ảnh tắt? Đó là vì khi bật máy ảnh, các lá khẩu có khả năng thu lại hoàn toàn (mở rộng). Tùy vào ống kính của bạn, bạn thậm chí có thể không nhìn thấy chúng!

Điều này xảy ra vì máy ảnh Canon thực hiện đo sáng toàn khẩu độ: bất kể thiết lập khẩu độ của bạn là gì, khẩu độ vẫn mở rộng cho đến khi bạn nhả cửa trập. Điều này đảm bảo rằng có lượng ánh sáng tối đa đến cảm biến hình ảnh. Nhiều ánh sáng hơn có nghĩa là nhiều thông tin hơn, giúp thực hiện các chức năng như phơi sáng tự động và lấy nét tự động!

Xem thêm:
Một Ống Kính Nhanh Thực Sự Có Thể Giúp Dễ Nhìn Qua Khung Ngắm Hơn Không?

 

Ở khẩu độ tối đa, số lá khẩu không ảnh hưởng đến hiệu ứng bokeh…

Đây là cận cảnh hai ống kính có các lá khẩu ở khẩu độ tối đa. Trong cả hai, các lá khẩu đều được thu lại hết.

Bạn nhận thấy điều gì về độ mở khẩu độ?

Không liên quan đến sự khác biệt kích thước
Bạn có thể đã nhận thấy sự khác biệt về kích thước. Điều này là vì các ống kính này được thiết kế với các khẩu độ tối đa khác nhau (tương ứng là f/4 và f/1.2) và điều này không liên quan gì đến số lá khẩu. Nếu bạn có ống kính 50mm f/1.8, bạn sẽ thấy giống như ví dụ thứ hai. Số lá khẩu khác nhau ngay cả giữa các ống kính có cùng khẩu độ tối đa!

Cùng một dạng tròn
Cũng chú ý đến hình dạng của lỗ mở: Bất kể ống kính có 9 hay 10 lá khẩu, ở khẩu độ tối đa, các lá khẩu trên cả hai đều tạo thành một hình tròn.

 

Chụp thử: Ánh đèn với bokeh

Những ảnh sau đây được chụp bằng ba ống kính một tiêu cự 50mm khác nhau với số lá khẩu khác nhau:
- RF50mm f/1.2L USM (10 lá khẩu)
- RF50mm f/1.8 STM (7 lá khẩu)
- EF50mm f/1.8 II (5 lá khẩu)

Tất cả các ảnh này được chụp:
- Ở khẩu độ tối đa của ống kính
- Từ cùng một vị trí chụp
- Ở chế độ lấy nét thủ công, với tiêu cự được đặt ở khoảng cách lấy nét gần nhất của ống kính.

Bất kể số lá khẩu là bao nhiêu, hình dạng của ánh đèn với hiệu ứng bokeh đều giống nhau.

 

Nắm thông tin này: Tại sao kích thước của ánh đèn với bokeh lại khác nhau?
Kích thước của ánh đèn với hiệu ứng bokeh là khác nhau, nhưng điều đó được mong đợi do các yếu tố sau đây ảnh hưởng đến độ sâu trường ảnh:

Khác biệt về khẩu độ tối đa: Ảnh f/1.2 có thể dự đoán là có ánh đèn với hiệu ứng bokeh lớn hơn do có tiêu cự nông hơn.  (Xem: Những Điểm Cơ Bản về Ống Kính #3: Tạo Ra Hiệu Ứng Bokeh)
Sự khác biệt về khoảng cách lấy nét gần nhất: EF50mm f/1.8 II có khoảng cách lấy nét gần nhất dài hơn (45cm) so với RF50mm f/1.8 STM (30cm). Điều này có nghĩa là ánh đèn ở hậu cảnh nằm ngoài tiêu điểm của ống kính RF nhiều hơn và do đó trông to hơn.

 

...nhưng nó ở khẩu độ hẹp hơn

Khi chúng ta sử dụng một khẩu độ hẹp, hình dạng được tạo bởi các lá khẩu sẽ ít tròn hơn.

Ảnh bên trên được làm mất nét có chủ ý và được chụp ở f/16 với một ống kính có 7 lá khẩu. Hãy để ý cách ánh đèn với hiệu ứng bokeh tạo thành hình đa giác 7 cạnh, phản ánh hình dạng của độ mở khẩu độ.

Tác động đến hiệu ứng tỏa sáng dạng sao

Có một hiện tượng khác xảy ra ở khẩu độ rất hẹp (f/11 hoặc f/16 trở đi), nhất là khi bạn chụp với các nguồn sáng điểm trong khung hình.

Vâng, hiệu ứng tỏa sáng dạng sao! Bạn có thể đã nhận thấy chúng nếu bạn đã từng thử chụp phơi sáng lâu các cảnh có đèn đường vào ban đêm, chẳng hạn như vệt sáng xe cộ.

Hãy xem các ví dụ sau đây, tất cả đều được chụp ở f/16 và 50 mm với các ống kính có số lá khẩu khác nhau. Bạn nhận thấy điều gì về số cánh của hiệu ứng tỏa sáng dạng sao?

Chụp thử: Hiệu ứng tỏa sáng dạng sao

5 lá khẩu

7 lá khẩu

9 lá khẩu

10 lá khẩu

Số lá khẩu	Số cánh của hiệu ứng dạng sao
5	10
7	14
9	18
10	10

Tại sao lại thế?

Điều này liên quan đến cách tạo ra hiệu ứng tỏa sáng dạng sao.

Ở khẩu độ hẹp (số f cao), độ mở khẩu độ nhỏ và các lá khẩu tạo thành các góc. Ánh sáng đi qua lỗ hở nhỏ sẽ uốn cong (nhiễu xạ) qua các góc này, tạo ra hiệu ứng tỏa sáng dạng sao.

Nguyên tắc chung là nếu số lá khẩu là số lẻ, thì số cánh sao sẽ gấp đôi số lá khẩu.

Nếu số lá khẩu là số chẵn, thì số cánh sao sẽ bằng số lá khẩu.

Thủ thuật tạo hiệu ứng tỏa sáng dạng sao: Có được hiệu ứng tỏa sáng dạng sao gọn ghẽ nhất

1. Tháo kính lọc UV
Bạn cần có một nguồn sáng mạnh, tập trung để tạo hiệu ứng tỏa sáng dạng sao. Kính lọc UV có thể khuếch tán ánh sáng đi vào ống kính, ngăn không cho các cánh sao xuất hiện rõ ràng.

2. Đảm bảo ống kính của bạn sạch sẽ và khô, bao gồm thấu kính phía sau
Độ ẩm, bụi bẩn hoặc vết ố trên ống kính cũng sẽ làm cong hoặc khuếch tán ánh sáng, ảnh hưởng đến độ rõ của các cánh sao. Cũng đừng quên lau kính ở phía sau ống kính, và đảm bảo rằng bạn không vô tình để lại dấu vân tay!

3. Tìm nguồn sáng điểm
Hình dạng của nguồn sáng ảnh hưởng đến hình dạng của trung tâm hiệu ứng tỏa sáng dạng sao.

Trong ảnh này, ba loại nguồn sáng khác nhau tạo ra hiệu ứng tỏa sáng dạng sao: đèn đường, những bóng đèn đỏ nhỏ trên cầu, và nếu bạn nhìn thật kỹ, đèn thứ hai có vẻ cổ điển từ bên trái. Bạn cho rằng nguồn nào cho hiệu ứng tỏa sáng dạng sao đẹp nhất? Điều gì làm cho nó khác biệt?

Ảnh không đạt

Các vết ố trên ống kính đã làm mờ các cánh hiệu ứng tỏa sáng dạng sao của đèn đường phía trước. Nếu bạn muốn có hiệu ứng tỏa sáng dạng sao đẹp, bạn nên chuẩn bị sẵn khăn lau ống kính, nước lau ống kính và ống thổi. Ngoài ra, hãy để ý hình dạng của đèn đã ảnh hưởng như thế nào đến hình dạng của hiệu ứng tỏa sáng dạng sao.

Hình dạng của hiệu ứng bokeh ở điều kiện khép khẩu

Có càng nhiều lá khẩu, xuất hiện lỗ mở càng tròn ngay cả ở các khẩu độ nhỏ. Điều này hữu ích cho những cảnh mà bạn muốn ánh đèn với hiệu ứng bokeh tròn (còn được gọi là vòng tròn bokeh hoặc bóng bokeh) nhưng không thể sử dụng khẩu độ quá rộng.

7 lá, f/8

10 lá, f/8

Hiệu ứng bokeh ở f/8 được tạo ra bởi 5 lá khẩu thấy rõ là đa giác. Để so sánh, hiệu ứng được tạo bởi 10 lá khẩu giống như một hình tròn. Chúng ta chỉ nhận thấy các cạnh khi nhìn kỹ.

 

Tóm tắt: Những ai thích hiệu ứng bokeh và hiệu ứng tỏa sáng dạng sao, hãy lưu ý

Số lá khẩu bắt đầu quan trọng khi bạn khép khẩu:
- Nhiều lá khẩu: hiệu ứng bokeh ở điều kiện khép khẩu tròn hơn
- Ít lá khẩu hơn: hiệu ứng bokeh khép khẩu có hình dạng đa giác rõ ràng
- Số lá khẩu chẵn: gấp đôi số cánh hiệu ứng tỏa sáng dạng sao
- Số lá khẩu lẻ: cùng số cánh hiệu ứng tỏa sáng dạng sao

Các ống kính L-series thường có 9 hoặc 10 lá khẩu. Các ống kính không thuộc dòng L-series hầu hết có 7 lá khẩu
Để đảm bảo hiệu ứng bokeh tròn hơn ngay cả ở các khẩu độ hẹp hơn, nhiều ống kính RF và EF cấp chuyên nghiệp (L-series) có 9 hoặc thậm chí 10 lá khẩu. Trong khi đó, hầu hết các ống kính không thuộc L-series có 7 lá khẩu, mặc dù một số ống kính EF có thể có 6 lá khẩu và một số khác là 8.

Nếu hiệu ứng bokeh là một ưu tiên lớn đối với bạn và bạn muốn bóng bokeh xuất hiện tròn và mượt ngay cả khi khép khẩu, thì ống kính có nhiều lá khẩu hơn sẽ tốt hơn.

Nếu bạn là người thích hiệu ứng tỏa sáng dạng sao, điều đó thực sự phụ thuộc vào việc bạn thích hiệu ứng tỏa sáng dạng sao nào hơn! Nếu bạn thích hiệu ứng tỏa sáng dạng sao với ít cánh hơn, bạn nên giữ lại các ống kính cũ hơn không phải dòng L-series ngay cả khi bạn nâng cấp. 
Hoặc, bạn có thể sử dụng kính lọc hiệu ứng sao, nhưng lưu ý rằng chúng có thể ảnh hưởng đến độ sắc nét chung của ảnh!

Tìm hiểu thêm về ống kính và các kỹ thuật để sử dụng chúng hiệu quả nhất trong:
In Focus: Lenses FAQs